Бүгэдэ Буряад-Монгол угсаатанай фестиваль «Алтаргана» Монголhоо эхи абаhан түүхэтэй. Алтаргана гээшэмнай талын сэсэг болоно. Мүн гараад энэ сэсэг бэдэрхэ болооhаа, олохонь ехэ бэрхэтэй. Тиибэшье, олдохо. Олоншье зон энэ сэсэг обеоржо хараашье үгы байжа болохо. Энэ сэсэгые угаа бүхэ голтой гэлсэдэг: “Ган жэлшье болобол, ехэ бороотошье жэл байбал – хосорхогүй”. Алтаргана сэсэг ута олон үндэhэтэй, тэрэнь хэдаа буряад –монгол угсаатанай таhаршагүй угай үргэлжэлгэ болоно гэhэн удхатай болоно.
Ара газарта ургадаг
Аса бүхэтэй алтаргана,
Альган дээрээ тэнжээhэн
Аба эжы хоерни.
Эбэр газарта ургадаг
Эшэ бүхэтэй алтаргана,
Эльгэн дээрээ тэнжээhэн
Эжы аба хоерни.
Тон түрүүшын фестиваль 1994 ондо Хэнтэйн аймагай Дадал сомондо болоhон байна. Анха түрүүшынхиеэ үнгэрhэн фестивальда дуунай мүрысөө н зэдэлбэ. Тэрэ гэhээр энэ фестиваль бүри ү ргэн дэлисэтэйгээр ү нгэрдэг болобо. 2002 ондо V фестиваль Ага нютаг дээрэ үнгэрөө. Энэ фестивальда хитадууд, монголнууд, Үбэр Монголой шэнэхээн буряадууд ба эндэ тэндэhээ сугларhан Россиин буряадууд эдэбхитэй хаабаадалсабад. Заншалта болоhон арадай дуунуудай, арадай аман зохеолой бүлгэмүүдэй, hэеы гэр харалгын, уран гартанай урилдаанhаа гадуур, арюухан, сэбэрхэн басагадай «Дангина», буряадай үндэhэн хубсаhанай, уран шүлэгэй, оршон үеын дуунуудай, үльгэр түүрээгшэдэй конкурснууд нэмэгдэhэн байба. Ага нютагайхид Б.Б. Жамсуевай ударидалга доро Алтарганын фестиваль Ага нютаг дээрэ шадалтайгаар үнгэрhэн байна. Саашанхи хараалагдаhан Алтаргана фестивальда бүри ондоо мүрысөөнү ү д нэмэгдэжэ, Улан –Удэ хотото, Эрхүүдэ, Монгол гүрэнэй нютагуудааар үнгэрhэн байна. 2021 ондо ээлжээтэ “Алтаргана” фестиваль Ага нютагтамнай үнгэрхөөр хараалагданхай. Энэ фестивалеэ зорилго хадаа юуб гэхэдэ, Буряад-монгол угсаатанай эб найрамдал бүхэ болгохо, арадаа нэгэдүүлхэ, харилсааень бэхижүүлхэ ба ёhо заншалаа, түрэл хэлэеэ улам хүгжөөхэ. Хажуугаарнь арад зоноймнай шадабари алишье hальбаряар дээшэ дэбжэхэ, улам хүгжэхэ гэжэ hанамаар.Ямаршье ехэ наадан, мүрысөөнүүд өөрын онсо һахюуһантай байдаг. «Алтаргана- 2020» Ага нютаг дээрэмнай үнгэрхэ аад, хорото хамшагһаа улас дотор дулдыдан, саашалуулагдажал байна. Энэ фестиваль 2022 ондо үнгэрхэ. Буряадай уласхоорондын «Алтаргана-2022» нааданай һахюуһан шоно — Шадамар Шадаб байхаар хараалагдана.
