Буряадаар бэшэе

Буряадаар бэшэе

Тус заршамай һайшаагдаха зүбтэй зүйлынь гэбэл, хүнэй ажабайдалда, олониитэдэ харша бэшэ ябадал. Харин сээрлэхэ буруу зүйлнүүдынь хамагта тааруугүй, зүйгүй үйлэ хэрэг. Сээрлэхэ гээшэ тон ехэ хүмүүжүүлхы үүргэтэй.

Газар бүриин ёһо заншал илгаатай байбашье, ехэнхи ушарта дүтэрхүү удхатай байдагынь гайхалгүй. Монгол туургатанай нэгэн болохо манай буряад арадта оршон тойронхи байгаалида, хүнэй һуудал байдалда, сэдьхэл бодол, һэшхэлэй хүгжэлтэдэ хабаатай һургаал заабаринууд олон. Урда үенүүдһээ дамжан ерэһэн ажамидаралай тус дүримүүдые айл хотон бүхэн сахижа, үри бэедээ хүргэжэ байбалынь, саашадаа тэдэнь наһанай харгыда алдуу эндүүгүй, зүб мүрөөр ябаха болоно гээшэл.

Гал гуламта, гэртэй холбоотой сээр

— Гал гуламтаа хүндэлжэ, эдеэнэй дээжэ, тоһо, хүжэ үргэжэ, гэрэйнгээ галай эзэниие баярлуулжа ябахада үлзытэй.

— Галда хутага дүтэлүүлхээ сээрлэхэ, галай заяаша сухалдаха; галай хабшаг холуур табиха, үлгэхэ.

— Гал дээрэ уһа адхахагүй, галаа уһаар унтарааха муу ёротой, гал уһан хоёр бэе бэедээ харша. Хэрбээ заатагүй унтарааха хэрэг гарабал «галай заяаша, та хүлөө татаарай, зайлашагүй ушараар иигэжэ байнаб» гэжэ хэлээд, сээр арилгаха.

— Галдаа үргэл үргэхэ үедэ хээлитэй эхэнэр ойро байхагүй, досоохи үридэнь муу нүлөөтэй.

— Галаар наадахагүй, үхибүүд шэжэн (һүниндөө шээдэг болохо) болохо.

— Галай хажууда хэрүүл хэжэ, бэлин шэбшэг хэлэхэгүй, галай аюулда орожо болохо.

— Хабшаг (щипцы для углей) галай үүдэнэй ойро байлгахагүй, буудал буужа болохо.

— Гал гуламтын үнэһэ һэжэрхэ, худхахагүй, гэр айлда худхаляатай байдал оршохо.

— Тахидаг бурханаа тооһондо даруулбал, бурханай садиг (кара) хүрэхэ.

— Гэрэй заяаша ариг сэбэртэ, амтатай эдеэнэй үнэртэ дуратай, тиимэһээ муухайгаар байха, муухай хүншүү гаргаха сээртэй.

— Хүжэ арса аһаахадаа, үлеэжэ унтараахагүй, хургаараа даража унтарааха.

— Гэр соо наншалдахагүй, муу юумэн шэбээлхэ.

— Гэрэй, таһалгын үүдэ, мүн үхэг, адяарай һугалга дутуу орхингүй, саб-яб хааха, хамаг хэрэг урагшатай байха.

— Шала угаахадаа, норгоһоноо хуурай болотор аршаха, үгы бол архинша нүхэртэй болохо.

— Эдеэнэй шэрээнэй (столой) углууда һуудаггүй, ганса бэе ябаха.

Цырен -Ханда Дарибазарова

Дата публикации: 29.09.2023
В новости